Güvenlik Enstrümanlı Sistem (SIS) Nedir?

​

Güvenlik Enstrümanlı Sistem, önceden belirlenmiş koşullar ihlal edildiğinde bir prosesi güvenli bir duruma getirerek tehlikeli olayları önlemek veya azaltmak için tasarlanmıştır. Kullanılan diğer yaygın terimler emniyet kilitleme sistemleri, acil durum kapatma sistemleri ve emniyet kapatma sistemleridir (ESD).

 

Her SIS'in bir veya daha fazla Güvenlik Enstrümanlı İşlevi (SIF) vardır. Bir SIF döngüsü, işlevini yerine getirmek için mantık çözücü(ler), sensör(ler) ve son eleman(lar)ın bir kombinasyonuna sahiptir. Bir SIS içindeki her SIF'nin bir SIL düzeyi olacaktır. Bu SIL seviyeleri sürece bağlı olarak aynı veya farklı olabilir. Tüm sistemin her güvenlik fonksiyonu için aynı SIL seviyesine sahip olması gerektiği yaygın bir yanılgıdır.

​

Güvenlik Bütünlüğü Düzeyi (SIL) Nedir?

​

Güvenlik bütünlük düzeyi (SIL), bir güvenlik sisteminin veya güvenlik fonksiyonunun amaçlanan güvenlik fonksiyonunu yerine getirememe olasılığının bir ölçüsüdür. SIL seviyesi ne kadar yüksek olursa güvenlik sistemi veya güvenlik fonksiyonunun arızalanma olasılığı da o kadar düşük olur.

​

SIL seviyesi tipik olarak 1'den 4'e kadar bir ölçekte ifade edilir; SIL 1 en düşük seviye ve SIL 4 en yüksek seviyedir. Her SIL seviyesi, tehlikeli bir arızanın meydana gelme olasılığı olarak ifade edilen belirli bir hedef güvenlik seviyesiyle ilişkilidir.

​

Hedef güvenlik seviyesi, güvenlik fonksiyonunun ihtiyaç duyulduğunda arızalanma olasılığı olan talep üzerine arıza olasılığı (PFD) cinsinden ifade edilir. PFD ne kadar düşük olursa, güvenlik sistemi veya güvenlik fonksiyonu tarafından sağlanan güvenlik düzeyi de o kadar yüksek olur.

​

IL seviyesi arttıkça genellikle sistemin kurulum ve bakım maliyetleri ve karmaşıklığı da artar. Özellikle proses endüstrileri için SIL 4 sistemleri o kadar karmaşık ve maliyetlidir ki bunların uygulanması ekonomik açıdan pahalı ve zordur. Ek olarak, bir süreç, onu güvenli bir duruma getirmek için bir SIL 4 sisteminin gerekli olacağı kadar çok risk içeriyorsa, o zaman proses tasarımında, bir proses değişikliği veya başka bir üretim yöntemlerinin ele alınması gereken temel bir sorun mevcut olduğunu da gösterebilir.

​

Güvenlik Bütünlüğü Düzeyi (SIL) Neden Valide ve Verifiye Edilmelidir?

​

Elektronik /Elektrik ve Programlanabilir ürünlerin veya bileşenlerin SIL derecelendirmesine sahip olduğu çok yaygın bir yanılgıdır. Daha ziyade, ürünler ve bileşenler belirli bir SIL ortamında kullanıma uygundur ancak ayrı ayrı SIL derecesine sahip değildir.

 

SIL seviyeleri güvenlik fonksiyonları ve güvenlik sistemleri (SIF'ler ve SIS'ler) için geçerlidir. Mantık çözücüler, sensörler ve son öğeler yalnızca belirli SIL ortamlarında kullanıma uygundur ve güvenlik sisteminin doğru şekilde uygulanmasını yalnızca bu konuda uzman mühendisler tarafından bu fonksiyonun doğrulanması ve güvenilirliğinin sağlamasının yapılması ile sağlayabilir.

 

Bir güvenlik fonksiyonu için gerekli olan güvenlik bütünlüğü düzeyini (SIL) hesaplamak için, bir arızanın sonuçlarının ciddiyeti, güvenlik fonksiyonunun arızalanma olasılığı ve tehlikeye maruz kalma sıklığı dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin dikkate alınması gerekir.

​

Ayrıca güvenlik fonksiyonu için gereken SIL'nin hesaplanması tipik olarak aşağıdaki adımları içerir:

​

 

• Tehlike Analizi: Ekipman veya sistemle ilgili tehlikeleri tanımlamak ve her bir tehlikenin olasılığını ve sonuçlarını belirlemek için bir tehlike analizi yapılır. Tehlike analizinin sonuçları, her bir tehlikeyi azaltmak veya önlemek için gerekli olan güvenlik işlevlerini tanımlamak için kullanılır.

​

• Risk Değerlendirmesi: Her bir tehlikeyle ilişkili riskin azaltılmasında her güvenlik fonksiyonunun etkinliğini değerlendirmek için bir risk değerlendirmesi yapılır. Risk değerlendirmesinde güvenlik fonksiyonunun arızalanma olasılığı, arızanın sonuçlarının ciddiyeti ve tehlikeye maruz kalma sıklığı dikkate alınır. Risk değerlendirmesinin sonuçları, her güvenlik fonksiyonu için gerekli SIL'yi belirlemek için kullanılır.

​

• SIL Hesaplaması: Her güvenlik fonksiyonu için gereken SIL, risk değerlendirmesinin sonuçlarına göre hesaplanır. SIL hesaplaması, güvenlik fonksiyonunun arıza olasılığını ve tehlikeli bir arızanın meydana gelme olasılığı cinsinden ifade edilen hedef güvenlik seviyesini dikkate alır.

​

• Validasyon ve Verifikasyon Hesaplaması: İstenilen risk azaltma düzeyinin başarılı bir şekilde elde edilebilmesi için ekipman veya sistemin amaçlandığı şekilde kullanılması gerekir. Sadece SIL 2 veya SIL 3'e uygun bileşenlerin satın alınması, SIL 2 veya SIL 3 sisteminin garantisini vermez. Bu nedenle sistem olarak kullanılan ekipmanlar için Güvenlik Enstrümanlı Fonksiyonun valide ve verifiye edilmesi gereklidir. Güvenlik fonksiyonunun arıza olasılığının hesaplanması tipik olarak güvenlik fonksiyonunun bileşenleri için arıza oranı verilerinin kullanılmasını içerir. Arıza oranı verileri, belirli bir süre boyunca güvenlik fonksiyonunun arıza olasılığını hesaplamak için kullanılır ve bu olasılık, gerekli SIL için hedef PFD ile karşılaştırılır.

​

Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmeliğe Göre Büyük Kaza Senaryo Dokümanı Tebliği

​

Yükümlülükler:

​

Alt veya üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi, belirtilen biçim ve genel kurallara uyarak ve asgari gerekleri yerine getirerek büyük kaza senaryo dokümanını hazırlar veya hazırlatır. Büyük kaza senaryo dokümanı Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na gönderilmez, kuruluşta muhafaza edilir.

​

BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANINA İLİŞKİN ASGARİ GEREKLER:

​

• Büyük kaza senaryo dokümanı ekibi: Senaryo dokümanı hazırlamak için bir ekip oluşturulmalıdır.

• Senaryoların hazırlanması adımları: Tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması, tehlikeli ekipmanların belirlenmesi, dahili tehlikelerin tanımlanması, harici tehlikelerin tanımlanması, büyük kaza senaryolarının oluşturulması, analizi ve değerlendirilmesi gibi adımlar izlenir.

• Tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması: Tehlikeli maddeler tanımlanır ve sınıflandırılır. SEA Yönetmeliği esas alınır.

• Tehlikeli ekipmanların belirlenmesi: Tehlikeli ekipmanlar belirlenir ve listelenir.

• Dahili tehlikelerin tanımlanması: Tehlikeli ekipmanlara ilişkin dahili tehlikeler tanımlanır.

• Harici tehlikelerin tanımlanması: Kuruluşun çevresindeki harici tehlikeler tanımlanır.

• Büyük kaza senaryolarının oluşturulması, analizi ve değerlendirilmesi: Senaryolar oluşturulur, frekansları hesaplanır, sınır değerlerle karşılaştırılır ve gerekli tedbirler kararlaştırılır.

• Diğer hususlar: Kritik ekipmanlar, frekans hesaplama yöntemleri, operatör hataları, bağımsızlık ve etkinlik prensipleri gibi diğer önemli hususlar belirtilir.

 

Büyük kaza senaryo dokümanının hazırlanması için izlenmesi gereken adımlar aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmıştır:

​

Adım 1: Tehlikeli Maddelerin Belirlenmesi ve Sınıflandırılması

​

Adım 2: Tehlikeli Ekipmanların Belirlenmesi

​

Adım 3: Dahili Tehlikelerin Tanımlanması

​

Adım 4: Harici Tehlikelerin Tanımlanması

​

Adım 5: Büyük Kaza Senaryolarının Oluşturulması, Analizi ve Değerlendirilmesi

​

Bu belgede, "Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik" gerekliliklerine uygun olarak büyük kaza senaryo dokümanının nasıl hazırlanması gerektiği ve büyük endüstriyel kaza frekansının sınır değeri belirtilmektedir.

​

Büyük Endüstriyel Kaza Frekansının Sınır Değeri :

 

İşletmeci, büyük kazalara sebep olabilecek tehlikeli ekipmanlar için her bir büyük endüstriyel kaza senaryosunun meydana gelme frekansını 1x10-4/yıl veya daha düşük bir değere indirir.

Bu belge, büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve etkilerinin azaltılması amacıyla bir işletmenin bu yönetmeliklere uygun olarak büyük kaza senaryo dokümanını nasıl hazırlaması gerektiğini ve ne tür değerlerin hedeflendiğini açıklar.

​

Kantitatif Risk Değerlendirme ve GYS hakkında detaylı fikir sahibi olabilmek maksadı ile Makale ve Blog bölümünü inceleyiniz.

​